17 april vond de Dag van de Toekomstmakers: Smart & Social Fest 2025 plaats. Tijdens dit kennisevent over de digitale transitie van Hogeschool Rotterdam stond tijdens keynotes en interactieve break-out sessies de vraag centraal hoe we als individu en professional kunnen bijdragen aan een toekomst waarin digitale innovaties de mens, onze maatschappij en onze leefomgeving vooruithelpen.
Hogeschool Rotterdam werkt aan vier maatschappelijke opgaven. Naast ‘Duurzame delta’, ‘Toekomstbestendige economie’ en ‘Vitale gemeenschap’ is dat ‘Slimme en social stad’. Deze Dag van de Toekomstmakers: Smart & Social Fest 2025 stond in het teken van die laatste. Hogeschool Rotterdam benutte de dag om aan de ongeveer vierhonderd bezoekers te vertellen hoe ze samen aan een slimme en sociale stad kunnen bouwen. Het draait daarbij vooral om ‘samen, samen, samenwerken’, zoals Hanneke Reuling (lid College van Bestuur Hogeschool Rotterdam) het tijdens de opening noemde. “We kunnen ons somber laten maken over alle dreigingen die er vandaag de dag zijn,” vertelde ze. “Maar daar zijn wij niet zo van, bij Hogeschool Rotterdam. Wij noemen onze studenten niet voor niets Toekomstmakers en zien hen als degenen die handen en voeten kunnen geven aan deze transitie. Het is aan ons om studenten daar goed voor uit te rusten. Hetzelfde geldt voor onze onderzoekers. Zij zijn er niet om problemen weg te praten, maar om ze aan te pakken. Met elkaar.”
Hoe overleeft de democratie na de machtsgreep door grote techbedrijven en de confrontatie met het Amerika onder Trump? Op die vraag gaf Marietje Schaake (internet- en privacy expert en auteur van het boek De Tech Coup) antwoord in haar keynote. Ze hield een vurig betoog om de macht van Amerikaanse techbedrijven in te perken door Europese tegenhangers te ontwikkelen. Om zo economisch tegenwicht te bieden, maar ook de Europese veiligheid te verstevigen en zelf na te kunnen denken over onze publieke waarden.
Schaake kreeg ook meerdere vragen uit de zaal. Bijvoorbeeld: zouden we minder techniek moeten gebruiken in het onderwijs? “Het blind varen op AI wat studenten doen, is een probleem,” antwoordde Schaake. “Niet alleen omdat generatieve AI soms onzin oplevert, maar ook omdat de capaciteit van studenten niet goed getest wordt. ‘Brainrot’ is niet voor niks het woord van het jaar 2024. Studenten krijgen al stress als ze een boek moeten lezen. Ik heb op school wél leren lezen. Maar zij vragen aan AI: wat staat er in dat boek? Dat maken ze dan mooier en leveren ze in. Ik denk dat we allemaal veel kritischer moeten nadenken over de risico’s van techniek. Dus minder techniek in het onderwijs? Goed idee!”
Hogeschool Rotterdam-lector Paul Rutten presenteerde het onderzoek ‘Digital Society and the Quality of Urban Space’, dat hij in samenwerking met Hogeschool van Amsterdam heeft gedaan. Het laat zien dat digitale platforms (vaak in handen van grote techbedrijven) stedelingen vooral behandelen als consument, niet als burger. Een betrokken burger voelt zich eigenaar van zijn stad, denkt mee over beleid, zet zich in voor zijn buurt en draagt bij aan het gemeenschappelijk belang. Een consument daarentegen zoekt vooral gemak, snelheid en persoonlijke service. Het gevolg van deze ontwikkeling is minder sociale samenhang, meer anonieme ontmoetingen, een verzwakte democratische cultuur en groeiende ongelijkheid. De stad verandert in een ‘optelsom van diensten’, waarbij bewoners steeds meer náást elkaar leven, in plaats van mét elkaar. “De stad is meer dan een marktplaats,” zegt Rutten. “Het is een gemeenschap. Met elkaar maak je een leefbare stad.”
Achter de laatste keynote van de dag stond de naam van Rudy van Belkom. Zijn betoog had als titel ‘Een hoopvolle toekomst met AI’ en hij is zelf ook hoopvol. “Ik zie wel problemen, maar ik zie ook lichtpunten en ik zal proberen uit te leggen hoe jij die lichtpunten ook kan zien.” Hij geeft voorbeelden van jongeren die kritischer met AI omgaan dan wordt gedacht. De vraag die hij daarbij stelt is: moeten wij studenten mediawijs maken of zij ons? “En bedenk daarbij dat vijfenzestigplussers veel meer desinformatie verspreiden op social media dan jongeren.” Na afloop van Rudy’s betoog vroeg iemand uit de zaal: wat moeten we in het onderwijs met ChatGPT? Rudy: “Ik heb een keer een stuk geschreven waarvan de essentie is: ChatGPT maakt het onderwijs niet kapot, maar laat zien wat de barsten zijn. Het laat zien wat er al stuk was. Het is gewoon een chatbot. En als die een huiswerkopdracht kan uitvoeren, moeten we beter over onze huiswerkopdrachten nadenken. Waarom laten we studenten niet de uitkomsten van de chatbot analyseren?’’
Het afsluitende woord van de dag kwam van Heleen Elferink (aanvoerder van de maatschappelijke opgave Slimme & sociale stad bij Hogeschool Rotterdam). “Ik vind het mooi dat we gedurende de dag steeds wat meer naar onze eigen stad en omgeving gekomen zijn. En het verhaal van Rudy, die ons verplicht om hoop te hebben, sluit daar mooi bij aan. In de break-out sessies vonden mooie ontmoetingen plaats. We plannen een nieuwe editie van Smart & Social Fest voor volgend jaar, maar laten we niet slechts één keer per jaar over deze onderwerpen praten. Laten we het iedere dag doen!”
Wil je nog meer weten? Bekijk ook de aftermovie of bezoek de website.
Als toekomstmakers bedenken studenten, docenten en onderzoekers van Hogeschool Rotterdam samen met de beroepspraktijk direct toepasbare oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Benieuwd naar inzichten vanuit hun praktijkgericht onderzoek en onderwijs? Slimme en sociale stad – Hogeschool Rotterdam.
